در حال بارگذاری ...
حسن زاده نویسنده نمایشنامه «شاه اسماعیل»:

شاه اسماعیل فرزند ایران است

علی حسن زاده از هنرمندان خوش فکر و اندیشه تئاتر اردبیل است .صاحب قلمی ارجمند است و کارگردانی خلاق و انصافا" هم در حوزه تئاتر و هم در حوزه تلویزیون به عنوان نویسنده، بازیگر و کارگردان کارهای ارزنده ای را به نمایش گذاشته است. در دومین شب اجرای نمایش«شاه اسماعیل» هم صحبت شدیم با این هنرمند ارزنده تئاتر اردبیل و آنچه تقدیم تان می گردد چکیده و عصاره گفتگوی من با نویسنده این اثر ارزشمند ، علی حسن زاده است.

 علی حسن زاده را از سال 1364 می شناسم. بهمن ماه بود و ایام الله دهه فجر و جشنواره تئاتر دانش آموزان شهرستان اردبیل. جشنواره ای که زمینه ساز حرکت روبه رشد برای تئاتر اردبیل شد. همین جشنواره های دانش آموزی بود که باعث شد تا نوجوانان آن سال ها اینک به عنوان هنرمندانی قدر در جشنواره ها و محافل تئاتری حرف هایی برای گفتن داشته باشند و سهمی داشته باشند در ارتقای تئاتر این خطه هنرمند پرور. هنرمندانی چون اتابک نادری، توحید معصومی، سعید نوریان، علی حسن زاده، سید رضی محمودی، محمد تقی اسماعیلی، شاهد مجتهدزاده، امین رسولی، شاهین قاسمی، صمد فریدی، فرهاد زندی، علیرضا دباغ عبدالهی، داور فرمانی، عباس یاوریان، محمد سیمزاری، شهرام پوردنیا، بهرام پوردنیا، کاظم صاحب، مقصود کرامتی، داور علایی، کریم عظیمی ججین، محمود مهدوی، میرجلیل میرحمیدزاده، حمید همرنگ، علی دانش، ولی نعمتی ، افسر پورنعمت، جمال بدری نژاد، مهدی حمیدی، بهمن داشتیموری، جاوید رخشانی، یوسف جاوید، ضیغم اسماعیلی، پرویز بیگ ،حبیب فتحی و دیگر دانش آموزان آن سال ها ی خاطره انگیزکه در سایه باغبانی استاد روح الله حبیب زاده، اینک هریک به چهره ای نام آشنا درحوزه فرهنگ و هنربویژه تئاتر کشور تبدیل شده اند. آشنایی من و علی حسن زاده محدود به جشنواره های تئاتر دانش آموزی نیست. ما به همراه چند نفر دیگر از طریق استاد روح الله حبیب زاده به کلاس های تئاتری اداره فرهنگ و ارشاداسلامی اردبیل معرفی شدیم و زیر نظر استاد زنده یاد داودجلایی ضمن حضور دردوره های مختلف بازیگری و کارگردانی در  نمایش های متعدد و حتی در جشنواره هایی نظیر جشنواره تئاتر فجر و نمایش عروسکی و...ایفای نقش کردیم  وموفق شدیم گروهی را هم تاسیس کنیم. گروه تئاتر «دانش »که اینک به گروه تئاتر «سایا »تبدیل شده است و من و علی و سید رضی محمودی فخرآبادی و دوستان دیگر مشغول فعالیت در آنیم. علی حسن زاده از هنرمندان خوش فکر و اندیشه تئاتر اردبیل است .صاحب قلمی ارجمند است و کارگردانی خلاق و انصافا" هم در حوزه تئاتر و هم در حوزه تلویزیون به عنوان نویسنده، بازیگر و کارگردان؛ کارهای ارزنده ای را به نمایش گذاشته است. در دومین شب اجرای نمایش«شاه اسماعیل»هم صحبت شدیم با این هنرمند ارزنده تئاتر اردبیل و آنچه تقدیم تان می گردد چکیده و عصاره گفتگوی ما با نویسنده این اثر ارزشمند ،علی حسن زاده است.

آقای حسن زاده ، برای آغاز این گفتگو ، کمی از خودتان و کارها و فعالیت های هنری تان برایمان بگویید.

علی حسن زاده هستم نویسنده نمایشنامه شاه اسماعیل. پیش از این هم نمایشنامه هایی نوشته و چند تجربه کارگردانی تئاتر داشته ام اما عمده فعالیتم نویسندگی و ساخت سریال برای برخی مراکز تلویزیونی شمالغرب بوده است. تعدادی مجموعه انیمیشن هم نوشته ام که در شبکه های مختلف تلویزیونی تولید و پخش شده اند. یکی از آنها به نام بوی خوش مدینه جزو دروس یکی از کتابهای ششم ابتدایی قرار گرفته و تدریس می شود.

چرا و در این برهه از زمان به سراغ شاه اسماعیل رفتید و این نمایشنامه را نوشتید؟

کمی تعصب همشهری گری و کمی هم شباهت حوادث دوره او به حوادث این دوره در منطقه خاورمیانه و همسایگان غربی ما. اما مهمتر از هر دو مورد فوق شخصیت و زندگی عجیب و اسطوره وار شاه اسماعیل است که مرا شیفته خود کرده است.

چه ویژگی هایی ؟

بعضی از حوادث زندگی او در حد اسطوره ها دور از باور است اما تاریخ مدعی است که او و ماجراهایش حقیقی و واقعی است. کودکی که در دو سالگی از میدان جنگ به محبس می رود آنهم از فاصله اردبیل تا شیراز و توسط دایی خویش؛ در 6 سالگی با فریب و ترفند دوباره به میدان جنگ و کشتار کشانده می شود اما معجره وار نجات می یابد و تقدیر او را در لاهیجان در پناه حاکمی انسان دوست قرار می دهد. تا 13 سالگی فقه، ریاضی، نجوم، قرآن و ادبیات می آموزد و به سه زبان ترکی و پارسی و عربی تسلط یافته به سرودن شعر می پردازد در حدی که طلایه دار مکتبی در شعر آذربایجان می شود که به نام خود او مشهور است. در کنار همه اینها به شمشیر زنی قهار و مرشدی مدبر تبدیل می شود. در 14 سالگی حکومتهای ملوک الطوایفی باز مانده از مغول و تاتار را در هم شکسته و ایران واحد را که بیش از 800 سال بود از صفحه روزگار حذف شده بود را به وجود می آورد. شیخ شریعت، پیر طریقت، مرشد کامل، رزم آور بی همتا و شاعر بلند جایگاه ... باورش مشکل است اما این همه در یک نوجوان 14 ساله جمع  بوده و نقطه عطف تاریخ ما شده.

در میان کتب تاریخی شاید کمتر کسی را یافت که به اندازه شاه اسماعیل در موردش ضد و نقیض نوشته باشند گروهی او را تا حد تقدس بالا برده و گروهی دیگر در حد توحش پایین کشیده اند و این هم شاید به خاطر عظمت کاری است که او کرده است.

و این ویژگی های منحصر به فرد این اسطوره باعث شد تا شما نمایشنامه شاه اسماعیل را بنویسید و به نوعی پیوند بزنید گذشته را به حال که هم اکنون در آنیم و جریان ها و رخدادهایی که جهان معاصر شاهد و ناظر آن است .

 در زمان انتخاب موضوع برای نوشتن فکر می کردم به خاطر شباهت شرایط سیاسی اجتماعی زمان شاه اسماعیل به زمان ما عملکرد شاه اسماعیل می تواند یک الگوی انتخاب رفتار باشد انتخابی که توانست بلاد خاورمیانه و مسلمین را از بلایی خانمان سوز رهایی بخشددر عصر اسماعیل اول همچون زمان ما تکفیر مسلمین توسط مسلمین دیگر امر رایجی گشته و مسلمان کشی به دست مسلمانان دیگر به امری معمول بدل شده بود و غربی ها هم در اشکال مختلف  به این فتنه دامن می زدند. اسماعیل سالها بعد از جنگ چالدران(شاه جنگ ایرانیان) که در آن شکست خورده بود فرصتی می یابد تا انتقام سختی از عثمانیان بگیرد همه برآوردها نشان می داد که او می تواند استانبول را هم فتح کند و آماده اینکار هم بود اما وقتی دریافت که انتقام گرفتن او مساوی ریختن خون بیگناهان و راهگشای تسلط وارثان صلبیان بر ممالک مسلمین می شود در دو راهی انتخابی سخت قرار گرفت انتقام و ترمیم غرور شکسته خویش یا ممانعت از مظلوم کشی؛ انتقام و باز آوردن همسرش که اسیر دشمن بود یا کشتن گروههای بسیار از بیگناهان ... او تصمیم به صلح می گیرد صلح و چشم پوشی از آرزوهای دیرینه و گذشتن از دغدغه های عزیز بسیارش. حتی یاران و مریدان همیشگیش هم به او پشت می کنند و شایع می کنند که سوگلی اسیرش از او به خاطر اینکارش طلاق خواسته و به عقد شاه دشمن در می آید اما او در اوج قدرت از همه چیز چشم می پوشد تا صلح برپا گردد و این باعث تداوم آرامش و امنیت نسبی در خاور میانه می شود. و البته این تصمیم چنان سخت و مهلک است که منجر به مرگ شاه می شود مرگی اسطوره وار همانند همه ابعاد زندگیش.

 آنچه این شخصیت اسطوره ای ایران زمین را جهانی کرده است و ماندگار، اندیشه مقدسی بوده که اورا به عنوان یک مصلح جهانی معرفی کرده است . شاه اسماعیل ، اندیشه متعالی صلح را جایگزین جنگ و مخاصمه کرده و به عبارتی بهتر گفتمان صلح و دوستی را که همان هدف والای اهل بیت علیهم السلام و پیامبر گرامی اسلام است ، یکبار دیگر و آن هم در آن زمان بحرانی برای نجات همه مردم جهان عملی کرده است  و این ستودنی است . اما برای اینکه این شخصیت تاریخی را آنچنان که هست و آنچنان که معرفی می کنند و حتی گهگاهی شخصیت و اندیشه اش  را به زیر سئوال می برند و تاریخ را آنگونکه می خواهند ، تحریف می کنند ، از چه منابعی استفاده کردید؟

نمایشنامه را با مراجعه به متون مختلف نوشتم چه متونی که اسماعیل را بدمن قصه تاریخ نوشته اند و چه آنها که او را تقدس بخشیده اند. شخصا استنباطم از مطالعه دهها کتاب  و مقاله در مورد او این بود که منتقدانش دشمن وار و از سر کین به او تاخته اند مطمئنم هرکسی کتب مختلف در مورد او را بخواند و مقایسه کند به این نتیجه خواهد رسید و البته گفتنی است که آن شخصیت قدسی هم که مریدانش نوشته اند اغراق آمیز است واقعیت این است که اسماعیل شخصیتی است خاکستری با تمایل بسیار به سپیدی که شاخص رفتارش نشانگر کرامت و فضلیت آدمی است.

 واین کار مطالعه و بررسی منابع مختلف چقدر شما را به خود مشغول کرد؟

مدت زیادی شاید بیش از 4 سال در مورد شاه اسماعیل و نوشتن در مورد او کار کرده ام این نمایشنامه را بارها باز نویسی کرده ام و می دانم که هنوز جای کار بسیار دارد و این بر می گردد به مسایل بسیاری که حس می کنم باید گفته شود تا ابعاد این شخصیت مشخص شود. مجموعه انیمیشنی هم از زندگی او در 52 قسمت آماده تولید دارم که در یکی از مراکز تلویزیونی مقدمات آن طی می شود .

 و به عنوان آخرین سئوال چه آرزویی برای شاه اسماعیل و اندیشه هایش دارید؟

 امیدوارم روزی شاه اسماعیل را در کوچه های تاریخی بازسازی شده اردبیل در مقابل دوربین سینما به جولان درآوریم.

 سپاس از شما هنرمند عزیز که با ما هم صحبت شدید.

من هم تشکر می کنم از شما و همه تلاشگران در حوزه فرهنگ و هنر این دیار مقدس.

 

گفت‌وگو: سعید نوریان




نظرات کاربران