معرفی زنده یاد احمد منتخبی هنرمند خوشنام خلخالی
زنده یاد احمد منتخبی از هنرمندان خوش نام و از تاثیرگذاران در تئاتر خلخال است که سهمی عمده در ارتقا و شکوفایی تئاتر این شهرستان داشته است. آنچه که تقدیم می گردد، یاداشت شیرزاد عسگری گورانسراب از هنرمندان جوان خلخالی به بهانه ۲۱ مهرسالگرد هجرت این هنرمند خوش ذوق خلخالی است.
به گزارش تئاتر اردبیل، احمد منتخبی از شاگردان خوش ذوق مدرسهی ناصری و مورد علاقهی مرحوم ناصر دفتر روایی بود. پدر گوار ایشان مرحوم عزیز آقامنتخبی حقوقدان زبده و از کارمندان وزارت دادگستری بوده است. احمد بعنوان پسر ارشد خانواده همیشه همراه پدر بوده است.
احمد دوران ابتدایی را در مدرسهی ناصری تحصیل نموده و از همان دوران مورد تشویق و علاقهی مرحوم ناصردفتر روایی قرار میگیرد از همان کودکی استعداد ذاتی و خدادادی خویش را بروز داد. درمدرسه «ناصری» در فعالیتهای ورزشی، هنری ازجمله هنر تئاتر، نقاشی، موسیقی، نویسندگی، بازیگری وکارگردانی سرآمد دیگرمحصلین بوده است.
احمد آقا بدلیل انتقال پدر بزرگوارشان در سمت ریاست دادگاه اردبیل بهمراه پدرشان به شهرستان اردبیل مهاجرت نمودند. تا دورهی دبیرستان در دبیرستان «صفوی« اردبیل در تئاتر و موسیقی مراسمات مختلف شرکت میکنند بهترین هنرمند بین دانش آموزان انتخاب میگردند، بطوریکه در آن سالها نخست وزیر وقت به اردبیل میآید و ایشان را مورد تشویق قرارداده وجایزهای نفیس اهدا میکند.
احمد آقا حالا دیگر تئاتر را بخوبی درک کرده و میتواند کارهای ارزندهای را بروی صحنه ببرد. بنا به اقتضای شغل پدر در شهرستانهای اهر، خوی، میانه وعلی الخصوص تهران کارهای مختلفی را بروی صحنه میبرد، ایشان در تهران مورد توجه قرار میگیرد زیرا الفبای تئاتر و تکنیک سهگانه (حس،بیان،حرکت) را بخوبی میداند. در تهران با تشویق هنرمند آنزمان بنام وحدت سالها درسالن «نصر تهران» بازیگری میکند .
اکنون کاملا مورد توجه قرار گرفته باز به پیشنهاد «وحدت» به سینما دعوت میشود. اما پدر بزرگوارشان بدلیل شرایط خاص سینما درآن سالها ازحضور ایشان ممانعت میکنند.
بعد از بازگشت از تهران به خلخال کاری بزگ در خلخال اتفاق میافتد اولین گروه تئاتر را در خلخال و آذربایجان با همت دیگر هنرمندان که در ادامه ذکر خیرشان خواهد شد تشکیل میدهند و با نوشته هایی از مرحوم منوچهر علیزاده، حاج اسماعیل صباحی، یوسف کرباسی، ولی الهخاکنژاد، رضوانناشر، متوشذوالفقاری، سبحانی، شبرنگناشر، تورج سپهرنیا وزنده یاد بارنجی بروی صحنه میبرد و گروه را میبندد.
بگفته شاهدان، بهترین نمایشنامهای که نوشته وبروی صحنه میبرد نمایشنامه «عمرخیام» بوده که زنده یاد منتخبی درنقش »خیام» بهمراه هنرمندان بزرگی همچون؛ زنده یاد سیروس شهنوازی، سلحشوری، تورج سپهرنیا، آقای نعمتی، یوسفناشر، مالک اژدرمشیری، سیروس صدری، علی حسن روحالهزاده، مرحوم البرز آبی(خواهرزادهشان)، هرمز بارنجی، حسن فتحعلیزاده، ابراهیم عنایتزاده، هوشنگ پورحسن، افلاطون منتظیری مهریان، سندانی، عباسیان وخانمها ملیحه فرهودی، خانم امامی، خانم مغیثی، دختر آقای پورگافی ، دخترآقایعلوی «اولین زنان بازیگر تاریخ تئاتر خلخال» بروی صحنه میبرند.
تمام کارهای گروه زنده یاد منتخبی درسالنی در خلخال بروی صحنه میرود که در آذربایجان و شاید ایران کم نظیر بوده، آمفی تئاتری بنام »تماشاخانهیخلخال» باصحنهی (سن) گردان چلچراغهای گرانبها وامکانات اتاق فرمان و نور که حتی اتومبیل هم میتوانست وارد صحنه شود، مکان آنهم جنب اداره تربیت بدنی کنونی بود که بعدها تخریب و به مدرسه تبدیل شد.
در هر حال این سالن تخریب شد وصدماتش را هنرمندان تئاتر وشهروندان فهیم خلخال بعدها دیدند. وتئاترخلخال دچار مشکل گردید
بنا بگفته زنده یاد منتخبی و شاهدان عینی و بازماندهای آن زمان، چون مرحوم منتخبی دراردبیل شناخته شده بوده زمانی که تئاتری را روی صحنه میبردند، علاقمندان منتخبی وتئاتر ازاردبیل باماشین دربست جهت تماشای تئاتر ایشان به «تماشاخانهی خلخال» میآمدند، ومیگویند در هر سانس«تماشاخانه» پر میشد.
حالا دیگرتئاتر کاملا در خلخال جا افتاده بود، پدر بزرگوار مرحوم منتخبی در خلخال رئیس انجمن حمایت از زندانیان هم بود. ایشان پیشنهادی به گروه میدهند که «فروش بلیط » به نفع انجم انجام شود. مردمفهیم خلخال سنگ تمام میگذارند بلیطها فروش میرود وخرج خانوادهی زندانیان میشود بازهم کاری ارزنده از یک «تئاتری کار بلد» بنام »احمد منتخبی» استقبال مردم خلخال از این عمل خیرخواهانه، مورد توجه مرحوم «عزیزآقا» قرار میگیرد ساختمان شهربانی خلخال حال و روزخوشی نداشته. عزیز آقا بدلیل اقتضای شغلش به گروه پیشنهادمیدهد هرماه یک اجرا بزنند تا صرف ساخت ساختمان شهربانی شود و این عمل با تلاش احمد منتخبی، اسماعیل صباحی، منوچهرعلیزاده، ونامهای نیکی که در بالا ذکرخیرشان شد اتفاق میافتد بازهم مردم فهیم خلخال سنگ تمام میگذارند وساختمان شهربانی خلخال حال وروزخوشی میگیرد.
زندهیاد »سیدفتاحعلوی« (زندهیادمنتخبیهمیشهازایشانبناماستادیادمیبردند) پس از بازگشت به خلخال انرژی بخش گروه میشوند و به عنوان تئاتری تحصیل کرده (آنزمان) گروه را درامر نویسندگی، کارگردانی و حتی بازیگری یاری میکنند، و تئاتر خلخال در کنار نامهای بزرگی همچون،خیراله روایی، سید کلیماله دربندزاده و دکترعباد اسماعیلنیا «دکترقباد» (بنیانگذارانتئاترخلخال) قوت و قدرت مضاعف میگیرد.ونمایشنامههایی چون : حماسه سپید کوه، جزامی سرگردان، از قاتل متشکرم، و نمایشنامه «ابلیس شبی رفت به بالین جوانی» به روی صحنه می رود.
در این بازیها استاتیدی چون : سید فتاح علوی، منوچهرعلیزاده، سلیمی، فلاحتی، به ایفای نقش پرداختند. و آقایمسعود منتخبی (برادرمرحوماحمدمنتخبی) هم به عنوان گوینده فعالیت داشتند. ایشان سالها در تئاتر خلخال زحمت کشیدهاند و یکی از پیشکسوتان ارزندهی خلخال بشمارمی آیند به تشویق برادر مرحومشان وارد کارتئاتر شدند و در یکی از اجراها از ناحیه کمرمصدوم شدند. وبدنشان دچار مشکل میشود.
زندهیاد منتخبی دست بکار بزرگی میزند، نمایشنامه «نورچشمی حاجآقا» طنزی تلخ وانتقادی را استاد فتاحی بزبان انگلیسی مینویسند، ومنتخبی ازمیان شاگزدان ممتاز مدرسهی «پهلوی» خلخال کسانی رابرمیگزیند که زبان انگلیسشان بسیارخوباست وآنان کسانی نیستند بجزآقایان: برادران فتاحی، ساعد مهدوی، علی فضایی، نقشبندی ،خزایی وگویندگی آقایمسعود منتخبی، این اولین نمایشنامه زبان انگلیسی بوده که در «تماشاخانه» بروی صحنه رفته و در آنزمان سیاسی شناخته شده و مورد اعتراض ادارات آموزش وپرورش وفرهنگ قرار میگیرد و کتبا به احمد منتخبی اعلام میگردد .
مرحوم » لساناللهطیاری» عکاسی تئاتر، طراح لباس مرحوم«انگانی»، طراح دکورآقای نجاری، و باز مهندس شمس بعنوان طراح نور وصدا حضور داشتهاند و اجراها به لطف این عزیزان بروی صحنه میرفته است در « تماشاخانه خلخال » هنرمند فقید تئاتر خلخال، زنده یاد احمد منتخبی بعنوان مربی (پیشآهنگی) شاگردانی را در زمینه تئاترو موسیقی آموزش میدهند دراستان آذربایجان شرقی بعنوان گروه اول استان راهی رامسر میشوند دراردوی رامسر گروه خلخال با تلاش منتخبی مورد توجه وزیر آموزش و پرورش وقت خانم «فرخ پارسا» قرار میگیرد و«خلخال» به عنوان گروه برتر جابزه دریافت میکند.
منتخبی در کنار با تجربههایی همچون سید فتاح علوی (همیشه از ایشان با عنوان استاد خودشان یاد میبردند)، حاج اسماعیل صباحی(زندهیادحاجاسماعیل صباحیچون صدایشان(آواز)خوش بوده وعلاوه برآن چون شاعرطنزپرداز زبدهای هم بودند اکثر کارهای انتقادی وطنزتوسط حاج اسماعیل صباحی، منوچهرعلیزاده، واحمدمنتخبی اجرا میشدها ست)، منوچهرعلیزاده، با سعهی صدری که داشتند شاگردانی را که به تئاتر میآیند تعلیم میدهند، ازجمله آقای اشکبوس جلیلی، مرحوم شیرعلیپور، وهر بار با ترکیب جدیدی کارهایش رادر «تماشاخانه» بروی صحنه میبرند منتخبی در میان مردم کوچه و بازار دیگر فرد شناخته شده ومورداعتماد است فروش بلیط بصورت « همتعالی» توزیع میگردد وهر بار صرف کارهای خیرخواهانه میشود کارهای بسیاری را بروی صحنه میبرند آنگونه که خود ایشان هم اظهارتاسف میکردند ازاینکهامروز (سال۹۵) هیچگونه بروشور از آنها باقی نمانده جزمشتی خاطرات هنرمندان!
احمد منتخبی تئاتر مدارس را تقویت میکند (تئاتر پایه) چون استخدام آموزش پرورش است به داد تئاترمدارس میرسد استعدادها را از کوچک وبزرگ یکی یکی کشف میکند ازجمله: حامدفرجی، داوود مغیثی، مجیدخالقیمقدم، دانیالزاده، بهمنبزرگی، فرخمحبی، گنجعلیزاده و… وهربارهنرمندان دیگری به مجموعهی تئاترخلخال اضافه میشوند ازجمله سیدمنصفصادقنژاد، اسماعیلمحمدی، سفارش ایشانبهآقایان اشکبوسجلیلی، مسعودمنتخبی وحامدفرجی اینمیشود کهتئاتررا ادامهدهند (درمراسم شبهفت شاگردش حامدفرجیدرسخنرانی کهداشتند بازگوکردهاند)
منتخبی درکارهایطنزاکثرا با کاراکتریبنام «نجف« درصحنه حاضر میشدند وزنده یادحاج اسماعیل صباحی، منوچهر علیزاده، تورجسپهرنیا ویوسفناشر جزوبهترین بازیگران بودهاند.
حمید ناشرهم بوده ودرگروه موسیقیتئاتر؛ عسگرکرامتی، تیمورکرینی، وفرجاله ویلون مینواخته/ رضوان ناشر ومسعودمنتخبی دایرهمیزدند یوسفمعصومی تنبک وقاوال میزدند. آهنگترکی را احمدمنتخبی میخواند وآهنگهای فارسیرا آقایان سید کریم عطایی، مجیدمددی، ومنوچهر علیزاده اجرا میکردند .
دههی ۶۰همزمان با رزمندگان اسلام هنرمندان تئاترخلخال درپشت جبهه با هدایت احمد منتخبی دهه پر کاری راسپری میکنند. نمایش ابوذر با حضور هنرمندانی چون ابراهیم عنایتزاده، مرحو وجهاله شیرعلیپور، اشکبوس جلیلی، هوشنگ پورحسن، قدرتشیرعلیپور و،،،،برویصحنهمیرود، دانشآموزان ومردم ازاین نمایشها استقبالمیکنند، وبازهم تئاتر تاثیرخود را در پشتیبانی ازجبههها میگذارد، نمایش «بارگاهخلیفه» کهاشارهای داشته به مظلومیت یاران امام حسین(ع) با بازی زنده یاد وجهاله شیرعلیپور، اشکبوس جلیلی، حامد فرجی، قدرت شیرعلیپور، ابراهیم عنایتزاده، جلالعنایتزاده، توفیقترابی، برادران کنعانی (قاسم و ولایت) و دیگر هنرمندان گمنام تئاتر خلخال نوشته وکاز زنده یاد منتخبیاجرا میشود.
نکتهیمهم؛ تئاترمثل فیلم تهیه کننده ندارد ، اصلا کسی نمیتواند ریسک کرده ودرتئاترسرمایهگذاری کند بنابراین هرنمایشی که به شکلی بروی صحنه میرود برای کارگردان و گروه هزینههای گزافی دارد واین گاها ازعهده کارگردان وگروه خارج است.
بلاشک نمایشهای اجرا شده توسط مرحوم «منتخبی» ازاین قاعده مثتثنی نبوده است مبلغ اندکی ازطرف« اداره فرهنگ وهنرتبریز» دریافت میشده لذا درشهرستان خلخال مردانی بودهاند که سرمایهی شخصی شان را درراه اعتلای هنرتئاتر در اختیار گروه میگذاشتند.
از جملهی این حامیان « که نامشان امروز به نیکی یاد میشود» مرحوم «راحمی چاپخانهدار» / مرحوم«عزیزمنتخبی»/ مرحوم «دکترصالحی»/ مرحو م«حیدرروایی»/ مرحوم «غفاری»/ مرحوم «حاجعزیزصباحی»/ «دکتررحمان صبحی» / «ولایی»رئیس دادگاه اسبق خلخال/ مرحوم«فتحالهزاده» ودکتری بوده بنام «دکترشهامتاویسی» که برای اجرای نمایشهای ذکرشده سنگ تمام میگذاشتهاند. (خدایشان بیامرزد) دههی ۶۰ علیرغم وجود مشکلات فراوان یک دههی پر فراز و نشیب و شامل اتفاقات مهم و ارزشمند برای تئاتر خلخال محسوب میگردد که همزمان میشود با جنگ تحمیلی. « علیرغم نبود سالن در خلخال» درواقع یکی از پرکارترین و ارزشمند ترین دهههای فعالیت تئاتری هنرمند فقید خلخال« زنده یاداحمد منتخبی » ودیگرهنرمندانسالهاینهچندان دور بشمار میآید که شاید هنوزهم درخاطرشهروندان عزیزباقی مانده است.
مهمترین اتفاق هنری برای زنده یاد «منتخبی»درسال۱۳۶۲رقم میخورد وبهپیشنهاد ودعوت «امیرقویدل» فیلمساز صاحب نام کشور، منتخبی برایبازی درفیلم سینمایی« میرزا کوچکخان »نقش مقابل زنده یاد «ولیاله مؤمنی» (بازیگر نقش میرزا کوچکخان) قاتل وی رابازی میکند. که سکانسهاییهم درخلخالبرداشت میشد.
نمایش «ابوذر» با همراهی هنرمندانی چون؛ ابراهیمعنایتزاده، اشکبوسجلیلی، هوشنگ پورحسن، مرحوم وجهالهشیرعلیپور، جلال عنایتزاده، قدرت شیرعلیپور و ... (در تمام اجراها آقای «مسعود منتخبی »بعنوان،گریمور وگوینده صحنه حضور دارند) بروی صحنه میرود
دانش آموزان ومردم خلخال استقبال میکنند، و باز هم تئاتر تاثیرخود را از زبان هنر در پشتیبانی از جبههها میگذارد.