نشان ارادت و عشق ورزی
نگاهی به کهن آیین عزاداری در اردبیل
عزاداری در اردبیل
عزاداری در اردبیل
عزاداری در اردبیل
عزاداری در اردبیل مربوط به زمان و مکان خاصی نیست. اگرچه آیین های عزاداری بطور رسمی از هشتم ذی الحجه، شب شهادت مسلم ابن عقیل آغاز و تا ۲۸ صفر، سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام ادامه می یابد، اما این برنامه های مذهبی و عزاداری در قالب هیات مذهبی در طول سال برگزار میشود.
به گزارش تئاتر اردبیل، مراسم عزاداری در اردبیل از پیشینه ای طولانی برخودار است. عزاداری اردبیل، بیش از هرچیزی، تابع نظم، ترتیب و قاعده خاصی است. همه متولیان این آیین تلاش می کنند تا این مراسم مذهبی حتی در روستاهای دورافتاده هم تشریفاتی باشد. احترام به این سیستم مذهبی که در بین مردم به عنوان "دستگاه اباعبدالله الحسین (ع) "مشهور و نامی است، در اوج توجه اهالی و عزادران قرار دارد و سعی می شود با تمهیدات از هرگونه بی احترامی به این دستگاه مذهبی جلوگیری شود تا جایی که خدمت در این دستگاه و آیین های عزاداری و سوگواری خود کاری بزرگ و قابل ستایش و تمجید است. برخی از محلات بعد از ماجراهای مربوط به پخش فیلمهای قمهزنی از شبکههای مختلف تلویزیونی اروپایی، اجازه فیلمبرداری از حتی سادهترین تجمعات شان را نمیدهند.
عزاداری در اردبیل مربوط به زمان و مکان خاصی نیست. اگرچه آیین های عزاداری بطور رسمی از هشتم ذی الحجه، شب شهادت مسلم ابن عقیل آغاز و تا 28 صفر، سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام ادامه می یابد، اما این برنامه های مذهبی و عزاداری در قالب هیات مذهبی در طول سال برگزار میشود. بدین شیوه که شب های جمعه ، صبح های جمعه و سه شنبه شب ها در منازل حسینیان اردبیل براساس فرم و قالب و برنامه کاری هیئت های مذهبی، مراسم ویژه ای با عنوان هفته خوانی برگزار می شود. این برنامه بصورت گردشی و تا آغاز ماه محرم ادامه می یابد. ضمن آنکه در ایام ولادت و شهادت ائمه معصومین علیهم السلام و افراد منتسب به ائمه نیز، مجالس جشن و سرور و عزاداری و سوگواری در مساجد و منازل با شکوه فراوان برگزار می شود. هر هیات مذهبی در اردبیل، پرچم و علامت خاصی دارد و در ایام برگزاری مجالس به نشانه معرفی محل برگزاری مراسم، این علایم و پرچم ها را در تیرهای برق و... نصب می کنند. (درسال های اخیر هیئت های مذهبی از تابلوهای نئوندار برای مشخص کردن محل برگزاری استفاده میکنند.)
عزاداریها، سوگواری ها و جشن های سرور مذهبی مردم اردبیل با مناسبتهای روز هم تناسب دارد و بسته به حال و هوای آن زمان، ادعیهها و نوحهها و مولودی های مختلف خوانده میشوند. شایدبه توان گفت که اردبیل در ایران و حتی در جهان تنها شهری باشد که در آن "نوحهخوانی" شغل محسوب میشود که البته بعضی از این نوحهخوانان در جهت کسب رضای الهی و به صورت رایگان برای مساجد و هیئت های مذهبی نوحه خوانی می کنند و بعضی های شان مبالغی برای اجراهایشان با عقد قراردادی طلب می کنند. عقد قرارداد نوحه خوانان با هیئت های امنای مساجد و محلات براساس توافق طرفین منعقد می گردد. در اصطلاح محلی به این نوع تفاهم نامه سرخط گفته می شود.
همانطوریکه قبلا" هم گفته شد با فرارسیدن ایام حج و معمولاً بلافاصله بعد از روزعید سعید قربان، هیاتهای حسینی و مذهبی در اردبیل شور بیشتری مییابند و با نزدیکی ماه محرم، پرچم های سبز و سیاه زینت بخش سردرب مساجد، تکایا، حسینیه ها و واحدهای تجاری اماکن عمومی و حتی بعضی از منازل مسکونی می شود.
در قدیم مراسمی هم با عنوان"شاخسهی" که تبدیل شده"شاه حسین" بوده وجود داشته، که این روزها درخود شهر اردبیل زیاد دیده نمیشود ولی در اکثر روستاهای شهرستان اردبیل اجرا میشود. این نوع آیین عزاداری ویژه شهرهای آذری نشین ازجمله اردبیل است. این مراسم از آن نظر منحصر به فرد می باشد که در هیچ کجای دنیا غیر از آذربایجان برگزار نمی شود. ریشه لغوی شاخسی- واخسی چندان معلوم نیست، اما برخی آنرا مخفف و تحریف شده شاه حسین وای حسین می دانند، که به نظر می رسد تعریف درست و قابل قبولی از شاخسی واخسی باشد. این مراسم سنتی ، بعد از تمام شدن برنامه های هیئت های مذهبی و سینــه زنی شروع می شود. به عبارتی دیگر بعد ازآنکه مراسم هیئت و سینه زنی در مساجد و یا خانه های بانیان هیئت ها پس از اذان مغرب و اقامه ی نماز شروع شد و شرکت کنندگان در مجالس، سوگـــــــواری و عزاداری کردند، از حوالی ساعت 10 شب به بعد مراسم شاخسی واخسی شروع می شود. یعنی درست زمانی که در خیلی از شهرها و کشورهای جهان مردم در خواب ناز به سر می برند ، مردم آذربایجان و بخصوص اردبیل شاه حسین، وای حسین گویان سکوت شب را می شکنند و عشق و ارادتشان را به سردار بی سر کربلا به نمایش می گذارند. در مورد این مراسم و آیین عزاداری، داستان ها و افسانه های بسیاری گفته شده است. از این داستان ها و افسانه های عامیانه که از اجدادمان سینه به سینه نقل گشته و اینک به ما رسیده است، میتوان به اهمیت و قدمت شاخسی واخسی در آذربایجان و اردبیل پی برد. این مراسم تا ساعت 2 الی 3 نصف شب و حتی گاهی تا4 صبح هم ادامه می یابد. بسیاری از نوحه های مشهور شعرای بزرگ آذربایجان ورد زبان نوحه سرایان شاخسی می باشد که از مشهورترین آنها می توان به اشعار دل ریش اردبیلی، صراف تبریزی، یحیوی اردبیلی ومکانی زنجانی اشاره نمود. در این نوع عزاداری، جمعی از مردان از پیر و جوان گرفته تا میان سال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صفهای طویل، طول خیابان و محله را طی میکنند. یکی از اعضای هیات ، اشعار مذهبی، مداحیها و نوحههای جانسوز را با آهنگهای دلنشین و حماسی قرائت میکند و شاهحسین گویان جواب می دهند. حرکت آرام و طولی این دسته به همراه چراغها و فانوسهایی که در میان جمعیت روشن است، همواره عظمت دلسوختگان حسین را در اذهان متبادر میسازد.
در برخی دستجات، از طبل های بزرگ و کوچک و سنج و شیپور برای حفظ ریتم آهنگ نوحه ها استفاده می شود و در برخی از دستجات، از چوب های بزرگی در دست استفاده میشود و با حرکت دادن سریع آن، شاهحسین گویان، آمادگی خود را برای حضور در رکاب امام حسین(ع) و جنگ با دشمنان اعلام می دارند.
مراسم شاه حسین گویان بسیاری از محلات به لحاظ عظمت، بزرگی دسته ها، تعداد افراد، توانایی نوحه خوانان، تنوع و سوز مرثیه ها، از شهرت بالایی در بین مردم برخوردار است. این مراسم، در شب های دهه اول محرم به اوج خود می رسد و تا صبح تاسوعا و عاشورا ادامه می یابد. بر طبل کوبیدن و چنین حرکت های تند و ریتمیک تا ظهر عاشورا تداوم می یابد و بعد از آن تقریباً به پایان می رسد.
یکی از مهمترین نوحه های ذکر شده در هیات ها، شعر زیبای دل ریش اردبیلی است:
حسینه یئرلر آغلار گویلــر آغلار بتول و مرتضی، پیغمبــــــــــر آغلار
الم آغلار،شه آغلار،لشکر آغلار سوآغلار،قاتیل آغلار،خنجـــــر آغلار
(برای حسین علیه السلام زمین ها ، آسمان ها گریه می کنند. حضرت زهرا و حضرت علی علیهم السلامگریه می کنند. برای حسین علیه السلام هم الم و هم آب و هم قاتل و هم خنجر گریه می کنند)
و یا این بیت شعر تاج الشعرای عاشورایی ایران، زنده یاد عباسقلی یحیوی اردبیلی بیشتر به گوش می رسد:
صحـــــرای کربلاده طوفاندئ یا محمد
گؤندهرکفن حُسینـه،عؤریان دئ یا محمد
(یا محمد در صحرای کربلا طوفانی به پا شده است و حسین عریان است، برایش کفن بفرست)
ویااین بیت مشهور از صراف تبریزی:
بو گئجه بیعت پوزولدو آشینالر گئتدیلر
قویدولار پیغمبر-اوغلون،بی وفا لرگئتدیلر
(امشب همراهان حسین علیه السلام بیعت را شکستند و آشنایان رفتند. پسر پیامبر را تنها گذاشتند و بی وفایان رفتند.)
مهمترین پایه نظم و ترتیب عزاداریهای اردبیل تقسیم بندی محلات آن است؛ به این ترتیب که شهر اردبیل، از قدیم به شش محله تقسیم میشدکه سه محله حیدری بود و سه محله نعمتی. در هر یک از دو طرف یک محله نقش بزرگتر را داشت ویکی نقش میانه و دیگری نقش کوچکتر. به منزلهسه برادر ارشد، میانی و کوچک. در قسمت حیدری؛ محلات طوی (تاوار) که برادر بزرگتر است، اوچدکان برادر متوسط و پیرعبدالملک برادر کوچکتر قرار داشتند و در قسمت نعمتی نیز محلات ؛گازران (اونچی میدان) برادر بزرگتر است و سرچشمه برادر میانی و عالیقاپو برادر کوچکتر. (دیگر مساجد و محلات شهر به عنوان زیرشاخه این شش مسجد و محله طبقهبندی میشوند و هرکدام دستهشان مشخص است.هر کدام از این شش مسجد را "محله" و هر کدام از زیرشاخههای شان را "خولا"( به ترکی بمعنای شاخه درخت) مینامند. در حال حاضر هم اگرچه شهر اردبیل توسعه یافته و شاهد ایجاد شهرکها، محلات و مساجد مختلف در آن بوده و هستیم، اما این سنت دیرینه حفظ شده و در کنار محلات و دستجات منتسب به این شش محله، مساجدقرار گرفته در محلات سیزده گانه جدید اردبیل هم توابع محلات شش گانه محسوب می شوند و در ایام محرم و بویژه عزاداری در بازار سنتی اردبیل و در تجمع های تاسوعا و عاشورای حسینی اردبیل این دسته بندی و نظم و ترتیب به نحو احسن و باشکوه تمام اجرامی شود.
از دیگر آیین های مربوط به عزاداری در اردبیل، طشتگذاری است که به عنوان سنتی کهن نه تنهاجایگاه و اهمیت خود را از دست نداده، بلکه روزبه روز به شکوه و رونق این آیین افزوده می شود. طشت گذاری، شاید تمثیلی از رفع تشنگی عزاداران حضرت امام حسین (ع) در مقابل تشنگی سید و سالار شهیدان است. این مراسم با نظم و ترتیب خاص محلات شش گانه اردبیل از سه روز مانده به ماه محرم آغاز میشود. این مراسم مذهبی که در جریان برگزاری دهمین اجلاس بین المللی تجلیل از پیرغلامان حسینی در آبانماه 91 در اردبیل به عنوان یک میراث معنوی به ثبت رسمی رسید، از زمان صفویه در اردبیل بطور رسمی اجرا می شود و در حال حاضر و به تبعیت از شهر اردبیل بعنوان خاستگاه این مراسم معنوی، در شهرهای آذربایجان شرقی و غربی، زنجان و حتی در برخی از استان های آذری نشین کشور نظیر گیلان، مازندران و تهران این مراسم باشکوه با حضور عزاداران و دوستداران حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام برگزار می شود. اما در اردبیل و روز 27 ذی الحجه دو محله بزرگتر از محلات شش گانه یعنی تاوار و اونچی میدان طشتگذاری میکنند. ودرروز های بیست و هشتم و بیست و نهم ذی الحجه نیز چهار محله دیگر و محلات تابع، آیین طشت گذاری را برگزار می کنند. طشتهای استفاده شده در این مراسم معمولاً بسیار قدیمی(و بیشتر موقوفه) از جنس مس یا برنز و بعضیهایشان بسیار بزرگ هستند. طشتها را از چند روز قبل در محلی آماده میکنند و ریشسفیدان محل طشتها را به دوش میگیرند و علما و سالخوردگان و بزرگان در جلو و مردم در پشت سر سینهزنان یا زنجیرزنان (هر محلهای ابزار عزاداری خودش را دارد) به سمت مسجدمحله حرکت میکنند. البته در بعضی از منازل هم که صاحب خانه اش نیت کرده، مراسم طشت گذاری انجام می شود. ورود طشت به مسجد و حسینیه ها و منازل با احترام بسیار زیادی انجام میشود و دسته حامل طشت، چندباری در داخل مسجد دور میزنند و نوحهخوانی میکنند و طشتها را در قسمت مخصوصی که در ساختمان مسجد در نظر گرفته شده، قرار میدهند و پر از آب میکنند. روی طشتها تخته تمییزی قرارداده و روی تختهها شمعدانها را میگذارند و هنگام غروب کنار طشت صف کشیده و فاتحه میخوانند. (اصولاً صف کشیدن و رعایت ترتیب بزرگتری و کوچکتری در همهی عزاداری ها از الزامات عزاداری شهر اردبیل است).
این سنت، با الهام از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است؛ واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع) و یارانشان و ایثارگریهای سقای کربلا برای رساندن آب به تشنگان و حماسه آفرینی یارانی که با لبانی تشنه، شهد شهادت را نوشیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و به خصوص ایرانیان که از دیرباز نیز از جایگاه خاص و معنوی برخوردار بوده، عمق و وسعت بسیاری بخشیده است تا جایی که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و به خصوص در شکل گیری آداب و رسوم و آیینها شاهد هستیم.
براساس روایتهای تاریخی، در مسیر راه کاروان کربلا قبل از رسیدن به دشت نینوا، سربازان حر بن یزید ریاحی در منطقه ای به نام "زباله" راه بر کاروان امام بسته و حرکت آن را متوقف ساخته اند.
در این محل، سالار شهیدان علیرغم کمبود آب دستور می دهند طشتها توسط آبهای موجود در مشکها پر شود که هم یاران حسین و هم سربازان حر از آن استفاده کنند و نیز احشام موجود در هر دو کاروان نیز سیراب شوند.
از قدیم الایام بعضی از مساجد فاتحه مخصوصی داشته و خانواده خاصی هم وارث اجرای آن فاتحه بوده اند. (به طوریکه مثلاً فاتحه مسجد جامع، بویژه در شب عاشورا، معروف بوده و توسط خانواده مرحوم سید احمد و پدرانش خوانده میشده است.) این طشتهای آب در نظر مردم، جلوه مظلومیت و معصومیت حضرت امام حسین (ع) بوده و برخی بر این عقیدهاند که این طشتها شفا دهندهاند و گاهی دخل میبندند و دعا میکنند و شمعی روشن میکنند. طشتگذاری به منزله اعلام رسمی سوگواری ماه محرم است. با این مراسم ، عملا" عروسیها و جشنها تعطیل میشود و تفریحات معمولی کمتر می گردد. مغازهها و به خصوص مغازههای داخل بازار سنتی سیاه پوش میشوند و مساجد و تکایا برای برگزاری مراسم آماده میشوند. علاوه بر روضهخوانیهای معمول در طول سال که در منازل و مساجد برگزار میشود، دهه اول محرم، عزاداریهای دیگری هم دارد. این عزاداری خاص، توسط دستههای زنجیرزنی یا سینهزنی انجام میشود. به این ترتیب که در ده روز اول محرم، هر روز دسته یکی از محلات ششگانه و شعباتش به بازار سنتی و خیابان های مرکز شهر میآیند و عزاداری میکنند. به دلیل اینکه سابقاً اختلافات نعمتی و حیدری وجود داشته، برای همین در دهههای اخیر نظمی به این حضور دادهاند و چون شهر شش محله دارد، روز اول محرم و نهم محرم و یک روز جمعه، که مابین این دهه واقع میشود، تعطیل است. این دستهها روزی که قرار است به صورت کامل و با تمام شعب به بازار بیایند، تشریفات خاصی دارند و سعی می کنند تا وظیفهشان را نسبت به حضرت سیدالشهدا(ع) به صورت کامل انجام دهند. از صبح، وسایل و امکانات و تمهیدات حرکت آماده میشود و وقتی بزرگان محله آماده شدند، اول بیرق بزرگ محله در پیش دسته حرکت میکند.( این بیرق ها بعضاً بسیار قدیمی و عمر بیش از چند قرن را دارند و با دقت و وسواس نگهداری شدهاند، برای مثال بیرق مسجد عالیقاپو را نادر شاه اهدا کرده و هنوزهم موجود است.) پشت بیرق، بزرگان محله و علما با احترام و رعایت ردیف و ترتیب حرکت میکنند و بعدهم طبالها(طبل زنها) و دستههای سینهزنی و یا دسته زنجیرزنها. پیراهن های سینهزنان و زنجیرزنان مخصوص است و طبل و شیپورزنان هم لباسهای مخصوصی دارند. نوحههای زنجیرزنی و نوحهخوانی هم متفاوت است و هر دسته هم نوحهخوان خودشرادارد. منهای سوز و گدازی که در نوحهها و شاهبیتها نهفته است، ترتیب عجیب و زیبای صفوف که گاه به بیش از 300 عزادار هم میرسد، تاثیرگذار است. سینهزنان دست چپ را بر سینه گذاشته و با دست راست ضربات آهنگین و هماهنگی بر سینه وارد میکنند که تابع حالات نوحه است و شیوه و ریتم خاصی برای هر نوحه دارد. وقتی دسته محله اصلی (یکی از محلات ششگانه) حرکت کرد، پشت سرش"خولا"هایش به ترتیب با همان ترکیب حرکت میکنند و از محلات بزرگ و راستهبازار (همان بازار بزرگ سنتی اردبیل که مسجد جامع هم در آن واقع است) میگذرند و مردم و بازاریان و هیئت امنای مساجد در طول مسیر، از این دسته ها پذیرایی میکنند و به نوحهخوانش هم خلعت میدهند و وقتی به محله خود بازگشتند، مراسم پایان می یابد. دیگر محلات اصلی نیز به همراه شعبات تابعه در دیگر روزهای دهه اول ماه محرم(به استثنای تاسوعا و عاشورا و روز جمعه قرار گرفته در دهه اول)این حرکت ارزشمند به یادگارمانده از پیشینیان را به نحو احسن انجام می دهند.
دستهها در شبهای دیگر به مساجد داخل شاخه خود رفته و عزاداری میکنند. که این هم اعمالی مانند استقبال از دسته مهمان و ادای احترام و سلام توسط گروه طبل وشیپور و عَلم هنگام رسیدن به همدیگر و غیره را دارد. روزها به همین ترتیب میگذرند و روز نهم (تاسوعا) فرا میرسدکه مراسم خاص خود را دارد. این روز را در اردبیل"شام پایلانان گونی"(روز توزیع و پخش شمع ها) میگویند. در این روز مردم، اغلب با پای پیاده به چهل و یک مسجد میروند و هر مسجدی، محلی را در ورودی خود به این کار اختصاص میدهد و طشتی میگذارند و مردم شمعشان را در کنارش روشن میکنند، به هر میزانی که نذر دارند. فلسفه این عمل هم بر میگردد به اینکه در گذشته مساجد با شمع روشن میشدند، و با این نذر مردم مصرف شمع یک سال آن مسجد را تهیه میکردهاند، البته الان بیشتر لامپ نذر میکنند. این شمعها را معمولاً در کیسهای دستدوز به نام "حیبه" قرار میدهند و معمولاً به صورت دستههای منظم و با سردادن اشعار خاصی از این مسجد به آن مسجد حرکت میکنند، (معمولاً هر کسی سعی میکند 41 مسجد مسیر را حفظ کند و آنها را طوری انتخاب کند که به هم نزدیک باشند و مسیر کوتاه باشد، ولی حداقل 2 تا 4 ساعت زمان لازم است تا کسی این شمع ها را به مقصد برساند. اغلب نذر میکنند با پای پیاده و بدون کفش و جوراب اینکار را انجام بدهند.)
غروب تاسوعا که میشود حزن و اندوه از در و دیوار شهر اردبیل میبارد و اهالی به همراه محلات و دستجات عزاداری سینه زنی وشبیه خوانی جهت اقامه مراسم تعزیه داری به سطح شهر می آیند و در مرکز شهر تجمع می کنند. در چند سال اخیر آیین های مربوط به تجمع مردم در مرکز شهر(میدان عالی قاپو) با نظم خاصی همراه بوده که پخش از شبکه های مختلف تلویزیونی کشوری و خارجی از خروجی های این مراسم است. بعداز غروب روز تاسوعا در جلوی اغلب مساجد وتکیه های شهر اردبیل و حتی در بعضی از خیابان ها و معابر عمومی نیز خیمه هایی بر پا می شود. برخی خیمه ها چوبی وبرخی آهنی است.
عاشورا هم حال و هوای دیگری در اردبیل دارد. صبح عاشورا در اردبیل همه مردم در تکایا ومساجد دعای زیارت عاشورا می خوانند و پس از انجام این فریضه، مراسم شبیه خوانی عاشورا در اکثر میادین شهر ودر محوطه مساجد، میادین و خیابان های اصلی شهر برگزار می شود و مردم به دور میدان شبیه خوانی حلقه می زدند وشبیه خوانان در داخل میدان به اجرای مراسم شبیه خوانی می پردازند و بعداز مراسم شبیه خوانی به عزاداری و سینه زنی در کوچه وبازار می پردازند ودر طی این مسیر، اهالی با خرما، چای، شربت، فطیر محلی و ..... از عزاداران استقبال می کنند. چندسالی است که نماز ظهر عاشورا در میادین سرچشمه و وحدت اردبیل بصورت جماعت و به امامت امام جمعه اردبیل و نماینده مردم استان در مجلس خبرگان رهبری اقامه می شود . مشابه این مراسم، در محلات حاشیه شهر، شهرک ها و روستاها هم برگزار می شود.
درسال های اخیر و با هدف نمایش اوج عشق ورزی و ادرات اهالی حسینی و نجیب اردبیل به ساحت قدسی حضرت امام حسین (ع) و سردار شایسته حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع)، همه دستجات عزاداری و محلات شش گانه، سیزده گانه و توابع آنها در حرکتی غرورآفرین و وحدت بخش، در زیر یک الم و پرچم عصر روزهای های تاسوعا و عاشورای حسینی در میدان عالی قاپوی اردبیل جمع می شوند و یکصدا " لبیک یا حسین " و" لبیک یا ابوالفضل " سر می دهند. این حضور با شور و شعور حسینیان اردبیل در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی تحسین همگان را برانگیخته و مورد توجه رسانه های داخلی و خارجی قرار گرفته است. این آیین های باشکوه بطور مستقیم و زنده از شبکه استانی و شبکه های سراسری و بین المللی صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شده و در اقصی نقاط ایران اسلامی و آنسوی مرزها، برای عاشقان و شیقفتگان مولانا حسین ابن علی (ع) به نمایش در می آید.
دراردبیل، علاوه بر مراسم و مجالس معمول عزاداری که در قالب مرثیه سرایی، روضه خوانی و راه اندازی دسته های سینه زنی و زنجیر زنی است، به شبیه خوانی و تعزیه گردانی نیز می پردازند. اما آنچه عزاداران اردبیلی و شهر های خطه آذربایجان را از دیگر عزاداران حسینی متمایز می سازد، برگزاری «مراسم طشت گذاری» و دسته های «شاخسی- واخسی(شاه حسین، وای حسین)» است.
سعید نوریان